Bebeklerde ve küçük çocuklarda ateşlenme ile birlikte ortaya çıkan nöbetlerdir. Nöbet sırasında çocuk genellikle etrafta olanlara ve söylenenlere cevapsız hale gelir. Kol ve bacaklarında kasılmalar ya da tamamen gevsek bir hal olabilir. Birçok ateşli nöbet bir-iki dakika sürer, ama birkaç saniye kadar kısa, ya da 15 dakika kadar uzun sürenleri de vardır. Havale, genellikle çocuğun ateşinin ilk gününde olur. Bazen ateşi dikkati çekmeyip ancak havale geçirdiğinde fark edilebilir.Ateşli havale “sara” değildir.

Ateşli Havale Sık Görülür Mü?

Yaklaşık her 25 çocuktan biri en az 1 kez ateşli havale geçirir. Bunlardan da yaklaşık üçte birinde bu olay tekrarlar. Ateşli havale 6 ay ila 5 yas arası çocuklarda görülür. Ne kadar küçük yasta başlamışsa tekrarlama ihtimali o kadar fazladır.

Ateşli Havaleye yatkınlık Neden İleri Gelir?

İlk havaleyi 1-1,5 yastan önce geçiren, sık ateşlenen, ve ailesinde de ateşli havale geçirenler bulunan çocuklarda bu olayın tekrarlama ihtimali daha fazladır. Yine ateş yeni başlamışken veya fazla yüksek değilken nöbet geçirilmişse tekrarlama eğilimi gösterir.

Ateşli Havale Zararlı mıdır?

Anne-babalar için korkutucu gözükse de birçok ateşli nöbet zararsızdır. Çocuğun nöbet sırasında düşerek yaralanması veya ağzındaki yiyecek ya da tükürükten dolayı nefes alamaması gibi olaylara, nadir de olsa, rastlanabilir. 

 Ateşli havalelerin beyinde hasara yol açtıkları gösterilmemiştir. Bu çocukların okul başarıları ve zeka test sonuçları havale geçirmeyen kardeşlerinden farklı değildir.

Ateşli havale geçirenlerin büyük çoğunluğunda (%90) sara gelişmez. Bu çocukların ancak pek azında ileride sara görülme ihtimali havale geçirmemiş çocuklara göre artmıştır. Sizin çocuğunuzun durumu konusunda doktorunuz bilgi verecektir.

Ateşli Havale Geçiren Bir Çocuğa Ne Yapmalıdır?

Anne-baba sakin olmalı, çocuğu yan yatırmalı ve dikkatle gözlemelidir. Düşüp yaralanmasını önlemek için yere yatırmakta yarar vardır. Kollarını-bacaklarını tutmaya çalışmamalıdır. Ağzında bir cisim varsa yavaşça çıkarılmalıdır. Ağza kaşık vs.. sokulmaya çalışmamalıdır. Nöbet beş dakikayı geçerse en yakın sağlık kurulusuna götürülmelidir. Nöbet geçtikten sonra da ateş nedenini araştırmak üzere çocuk hastalıkları uzmanına başvurmalıdır. Eğer çocukta uyku hali, baş ağrısı, veya şiddetli kusma varsa acilen götürülmelidir.

Ateşli Havale Nasıl Tedavi Edilir?

Ateşli havale teşhisini koymadan önce nöbetlere yol açabilecek başka bir nedenin olup olmadığından emin olmak üzere bazı tetkikler yapılabilir. Örneğin menenjitten şüpheleniyorsa belden yapılan bir iğne ile beyin-omurilik zarları arasındaki sıvıdan bir örnek alınıp incelenmesi gerekir. Çocuğunuzda ishal ve kusma varsa su kaybı da havaleye yol açmış olabilir. Buna benzer nedenlerle kan ve idrar tahlilleri yapılabilir.

Nöbet sadece ateşe bağlı ise genellikle çocuğunuzun hastaneye yatırılması gerekmeyecektir. Ancak uzun sürmüşse, ya da ateşe yol açan hastalık gerektiriyorsa yatırılabilir.

Ateşli Havaleler Nasıl Önlenebilir?

Ateşli hastalık sırasında ateş düşürücü ilaçlar verilmelidir. Bunun dışında bazen nöbet geçirmeyi önleyici ilaçların kullanılması gerekir. Bu ilaçlar iki gruba ayrılır: sadece ateşli dönemde kullanılanlar, ve sürekli kullanılanlar. Böyle bir önleyici tedavinin gerekip gerekmediği, ve gerekiyorsa kullanılacak ilacin seçimi doktorunuzla görüşmenizde belirlenecektir.

Febril Konvülziyon (Ateşli Havale)

Febril konvülziyon; 1 aydan büyük çocuklarda görülen SSS enfeksiyonu, akut elektrolit bozukluğu ya da zehirlenme gibi tanımlanmış bir neden ve öncesinde afebril konvülziyon öyküsü olmadan ateşle birlikte ortaya çıkan nöbetlerdir. Febril konvulziyon basit ve komplike FK olmak üzere iki gruba ayrılır. Basit FK; 15 dakikadan kısa süren, 24 saat içinde tekrarlamayan jeneralize (tüm vücudu tutan) tipte nöbet olarak tanımlanır. Konvülziyonun 10-15 dakika ve daha uzun sürmesi, nöbetin fokal (vücudun tek tarafını tutması) olması ve aynı hastalık süresince birden fazla görülmesi komplike FK kriterlerdir. Febril konvülziyonların %70’i basit FK’dir. Konvülziyon, çocukların yarısında ateşli hastalığın ilk gününde hatta ilk 1-2 saat içinde görülür. Olguların üçte birinde konvülziyon hastalığın ilk belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. Konvülziyonun, ateş yükseldikten 24 saat sonra görülmesi nadirdir. Genel olarak FK’nin görülme sıklığı % 3-8 olarak bildirilmektedir. Türkiye’den yapılan epidemiyolojik çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir.En sık görülme yaşı 6 ay-3 yaş arası olup 18. ayda pik yapmaktadır. Çocukların %50’inde ilk nöbet 12-30 aylar arasında görülür. Yaklaşık olarak %6-15’i, dört yaşından sonra da devam eder ve altı yaşından sonra başlaması nadirdir.  Erkek çocuklarda, kızlara oranla daha sık görülür. Erkek/ kız oranı 1:1 -1,7:1 gibi değişik oranlarda bildirilmektedir. Anne ya da babasında FK öyküsü olan çocuklarda genel popu?lasyona göre 4 kat sık olduğu bildirilmektedir. Febril konvülziyon geçiren olguların ateş yüksekliği nedenleri; üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE), akut otitis media, idrar yolu enfeksiyonu gibi nedenler olabilir. Diğer enfeksiyonların aksine gastroenteritte ise FK insidansı düşük olduğu bildirilmiştir. Etiyolojik ajan %80 oranında virüslerdir. Özellikle HHV-6 ve HHV-7 enfeksiyonlarının FK ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Febril konvülziyon yaklaşık %60-70 oranında tek nöbet olarak karşımıza çıkar. Hastaların %30-40’ında tekrarlayabilir. Sadece %10’unda 3 ve daha fazla nöbet görülür.

• Antipiretikler: Ateş yüksekliği FK’nin temel bileşeni olsa da antipiretik kullanımı FK gelişmesini önlememektedir. Ancak hastanın konforu, yüksek ateş komplikasyonu olan dehidratasyonun önlenmesi ve aileyi rahatlatmak amaçlı antipiretikler önerilebilir.

Febril konvülziyonda Tedavi

İntermittan Profilaksi:

Basit FK’de profilaksi gereksizdir . Ancak, nöbetin sık tekrarladığı, febril SE öyküsü olan, komplike FK geçiren ve ailesi kaygılı hastaneden uzak yaşayan bazı olgularda intermittan profilaksi verilebilir. Ateşli dönemlerde uygulanan intermittan diazepam profilaksisinin uzun süreli tedaviye göre birçok avantajı vardır. Hastanın rektal ateşi >38,5 ºC olduğunda, 0,3-0,5 mg/kg/doz (maksimum 10 mg) olacak şekilde rektal uygulanır. Ateş devam ediyorsa 8-12 saat sonra tekrarlanabilir.  Tedaviye eğer ateş devam ediyorsa 48 saat süreyle devam edilebilir. İkinci 24 saatte 12 saatte bir tedavi verilmesi uygundur. Rektal diazepam uygulamasının sedasyon ve solunum depresyonu yapabileceği unutulmamalı aileler bu konuda uyarılmalıdı.

Sürekli Antiepileptik Kullanımı:

Basit FK’de uzun süreli antiepileptik ilaç tedavisi kesinlikle önerilmez. Komplike FK’de ilaç tedavisine dikkatli karar verilmelidir. Mümkün olduğu kadar sürekli ilaç tedavisinden kaçınılmalıdır. Profilakside en sık kullanılan antiepileptik fenobarbitaldir. Serum konsantrasyonu 15 μg/ ml (5 mg/kg/gün) olacak şekilde uzun süre kullanıldığında FK rekürrensini önlediği gösterilmiştir. Hiperaktivite, hipersensitivite, uyku sorunları, bilişsel fonksiyonlarda bozulma, konsantrasyon bozuklukları gibi yan etkiler görülebilmektedir. Valproik asit FK tedavisinde kullanılabilecek diğer bir antiepiepileptiktir. Yapılan çalışmalarda FK rekürrensini en az fenobarbital kadar önlediği gösterilmiştir. Gastrointestinal sistem yan etkileri yanı sıra özellikle 2 yaş altı çocuklarda ciddi hepatotoksisite gelişme riski olması nedeniyle bu yaş grubunda dikkatli olunmalıdır.

Nöbet Anında Ne Yapılmalı?

Nöbetlerin %70-80 i 5 dakika içinde kendiliğinden durmaktadır. Nöbet esnasında yapılacak yanlış bir müdahale çocuğun hayatını tehdit edebilir. Nöbette yapılacak doğru hareket hastayı hemen sağ veya sol yanına yan yatırmak, başının altına yumuşak bir şey koymak, boynunda sıkı bir şey ( kravat, atkı gibi) varsa gevşetmek ve beklemektir. Ağzına parmak, kaşık sokmak sakıncalıdır. Nöbet 5 dakikadan uzun sürüyorsa, nöbetle birlikte siyanoz varsa ( rengin maviye veya griye dönmesi) ambulans çağrılabilinir veya sakin bir şekilde en yakın sağlık kurumuna hasta araba ile götürülebilinir. Evde Hastanın ulaştırılması sırasında trafik kurallarına dikkat edilmelidir. Hastanın epilepsi tanısıyla ilgili şüphe varsa sakin bir şekilde hastanın yaptığı hareketleri videoya veya telefon kamerasına kaydetmek takipte tanıya çok yardımcı olacaktır.